કલરિંગ પેજ (ચિત્રમાં રંગ પૂરવા)રંગપૂરણી pdf|gujarati rangpurni pdf free download

વારસો અને વાતાવરણ  

 

"વારસો અને વાતાવરણ (Heredity and Environment)" વિષય પરના 50 MCQ પ્રશ્નો. આ પ્રશ્નો ગુજરાત TETના પેપર-1 અને પેપર-2 બંને અભ્યાસ સામગ્રીને ધ્યાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવ્યા છે.

 

 

📝 વારસો અને વાતાવરણ: 50 વૈકલ્પિક પ્રશ્નો

 

નીચેના પ્રશ્નો ધ્યાનપૂર્વક વાંચો અને યોગ્ય વિકલ્પ પસંદ કરો:

 

1.  "વારસો અને વાતાવરણ" વિષયની ચર્ચા બાળ વિકાસમાં કઈ દ્વંદ્વ સાથે સંકળાયેલી છે?

    a) પરિપક્વતા અને શીખવું

    b) કુદરત વિરુદ્ધ સંસ્કાર (Nature vs Nurture)

    c) વ્યક્તિ અને સમાજ

    d) આંતરિક અને બાહ્ય

 

2.  બાળકમાં જોવા મળતા લક્ષણો જેમ કે આંખોનો રંગ, ઊંચાઈ અને શારીરિક રચના મુખ્યત્વે કયા પરિબળ દ્વારા નક્કી થાય છે?

    a) વાતાવરણ

    b) આનુવંશિકતા (વારસો)

    c) સંસ્કૃતિ

    d) શિક્ષણ

 

3.  બાળકની બુદ્ધિ (Intelligence) મુખ્યત્વે કયા પરિબળ દ્વારા પ્રભાવિત થાય છે તે વિશેની ચર્ચા કયા વાદ તરીકે ઓળખાય છે?

    a) વિકાસનો વાદ

    b) આનુવંશિકતા વિરુદ્ધ વાતાવરણ (Heredity vs Environment)

    c) વ્યક્તિત્વનો વાદ

    d) શિક્ષણનો વાદ

 

4.  નીચેનામાંથી કયું વારસાનું (આનુવંશિકતાનું) ઉદાહરણ નથી?

    a) લિંગ (પુરુષ/સ્ત્રી) નક્કી થવું

    b) રક્ત જૂથ નક્કી થવું

    c) બાળકની ભાષા શીખવાની ઝડપ

    d) રંગસૂત્રોમાંથી મળતી ખામીઓ

 

5.  નીચેનામાંથી કયું વાતાવરણનું ઉદાહરણ નથી?

    a) શાળાનું વાતાવરણ

    b) બાળકનું રંગસૂત્રીય બંધારણ (Chromosomal structure)

    c) પરિવારની આર્થિક સ્થિતિ

    d) સંસ્કૃતિ અને રીતરિવાજો

 

6.  બાળકના વ્યક્તિત્વ વિકાસમાં વારસો અને વાતાવરણનો ફાળો કેવો છે?

    a) ફક્ત વારસો જ નક્કી કરે છે

    b) ફક્ત વાતાવરણ જ નક્કી કરે છે

    c) બંને પરિબળો એકબીજા સાથે ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરી વ્યક્તિત્વ રચે છે

    d) બંને એકબીજાને નકારી કાઢે છે

 

7.  "વિકાસ એ પરિપક્વતા અને અનુભવની આંતરક્રિયા છે" - આ વિચાર કોનો છે?

    a) જીન પિયાજે

    b) કુર્ત લેવિન

    c) લેવ વાયગોટ્સ્કી

    d) અલબર્ટ બાન્દુરા

 

8.  બાળકની સર્જનાત્મકતા (Creativity) પર કયા પરિબળની અસર વધુ જોવા મળે છે?

    a) આનુવંશિકતા અને વાતાવરણ બંનેની સંયુક્ત અસર

    b) ફક્ત આનુવંશિકતા

    c) ફક્ત વાતાવરણ

    d) ફક્ત શૈક્ષણિક પશ્ચાદભૂ

 

9.  બાળકના સામાજિક વર્તન પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) આનુવંશિકતા

    b) વાતાવરણ (પરિવાર, સાથીઓ, સમાજ, સંસ્કૃતિ)

    c) બંને સરખી અસર

    d) કોઈની અસર નથી

 

10. જો બે સજીવો (જીવંત પ્રાણીઓ)નું જન્મજાત બંધારણ સરખું હોય, તો તેમની વચ્ચે જોવા મળતા તફાવતનું કારણ શું હોઈ શકે?

    a) વારસાનો તફાવત

    b) વાતાવરણનો તફાવત

    c) બંનેના વારસાનો તફાવત

    d) કોઈ તફાવત નથી

 

11. વિકાસમાં વારસાની ભૂમિકાનું વર્ણન કરતો સૌથી યોગ્ય વિધાન કયું છે?

    a) વારસો વિકાસની ઉપરની મર્યાદા નક્કી કરે છે

    b) વારસો વિકાસની સંભવિતતાઓ (Potentialities) નક્કી કરે છે

    c) વારસો વિકાસની ઝડપ નક્કી કરે છે

    d) વારસો વિકાસના તમામ પાસાઓ નક્કી કરે છે

 

12. વિકાસમાં વાતાવરણની ભૂમિકાનું વર્ણન કરતો સૌથી યોગ્ય વિધાન કયું છે?

    a) વાતાવરણ વિકાસની સંભવિતતાઓ નક્કી કરે છે

    b) વાતાવરણ વારસાગત સંભવિતતાઓને વાસ્તવિકતામાં ફેરવવામાં મદદ કરે છે

    c) વાતાવરણ વિકાસની ઉપરની મર્યાદા નક્કી કરે છે

    d) વાતાવરણ વિકાસ પર કોઈ અસર નથી કરતું

 

13. "વિકાસ એટલે વારસાગત લક્ષણોનું પરિપક્વ થવું" - આ વિચાર કોનો છે?

    a) જે. બી. વોટસન

    b) સ્ટેનલી હૉલ

    c) મેક્ડુગલ

    d) કોલ્બર્ગ

 

14. "વિકાસ પર વાતાવરણની અસર સૌથી વધુ હોય છે" - આ વિચાર કોનો છે?

    a) ગેલ્ટન

    b) જે. બી. વોટસન

    c) પિયાજે

    d) થોરન્ડાઇક

 

15. "બાળકને જે કંઈ બનવું હોય તે મારી શક્તિમાં છે" - આ વિધાન કોનું છે?

    a) જીન પિયાજે

    b) જે. બી. વોટસન

    c) લેવ વાયગોટ્સ્કી

    d) બી. એફ. સ્કીનર

 

16. વારસાગત લક્ષણો એક પેઢીથી બીજી પેઢીમાં કયા માધ્યમથી પહોંચાડવામાં આવે છે?

    a) શિક્ષણ દ્વારા

    b) જનીનો (Genes) અને રંગસૂત્રો (Chromosomes) દ્વારા

    c) સંસ્કૃતિ દ્વારા

    d) સામાજિક સંપર્ક દ્વારા

 

17. વારસાગત લક્ષણોનો અભ્યાસ કયા શાસ્ત્રમાં થાય છે?

    a) શરીરવિજ્ઞાન (Physiology)

    b) આનુવંશિકતા શાસ્ત્ર (Genetics)

    c) મનોવિજ્ઞાન (Psychology)

    d) સમાજશાસ્ત્ર (Sociology)

 

18. વાતાવરણના અભ્યાસમાં નીચેનામાંથી શું સામેલ નથી?

    a) ભૌતિક વાતાવરણ

    b) સામાજિક વાતાવરણ

    c) જનીનો અને રંગસૂત્રો

    d) સાંસ્કૃતિક વાતાવરણ

 

19. જુમ્બા અને ટ્વીન અભ્યાસ (જડવા અને એકાંડ જોડિયાઓના અભ્યાસ)નો હેતુ શું છે?

    a) બુદ્ધિનું માપન કરવું

    b) વારસા અને વાતાવરણની સાપેક્ષ ભૂમિકા નક્કી કરવી

    c) વ્યક્તિત્વનું મૂલ્યાંકન કરવું

    d) સામાજિક વલણોનો અભ્યાસ કરવો

 

20. જોડિયા બાળકોના અભ્યાસ પરથી શું તારવી શકાય?

    a) વારસાની ભૂમિકા વધુ મહત્ત્વની છે

    b) વારસો અને વાતાવરણ બંનેની ભૂમિકા છે

    c) વાતાવરણની ભૂમિકા વધુ મહત્ત્વની છે

    d) બંનેની કોઈ ભૂમિકા નથી

 

21. "વિકાસ એટલે વારસા અને વાતાવરણનો ગુણાકાર" - આ વિધાન કોનું છે?

    a) વુડવર્થ

    b) ગેલ્ટન

    c) વોટસન

    d) પિયાજે

 

22. બાળકની સંજ્ઞાનાત્મક ક્ષમતાઓ (Cognitive abilities) પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) ફક્ત વારસો

    b) ફક્ત વાતાવરણ

    c) વારસો અને વાતાવરણ બંનેની સંયુક્ત અસર

    d) કોઈની અસર નથી

 

23. બાળકના ભાષા વિકાસ પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (પ્રેરણા, પ્રશિક્ષણ, અનુકરણ)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત પરિપક્વતા

 

24. બાળકના ભાવનાત્મક વિકાસ પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વાતાવરણ (પરિવાર, સંબંધો, અનુભવો)

    b) વારસો

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત પોષણ

 

25. બાળકના નૈતિક વિકાસ પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (સમાજ, સંસ્કૃતિ, શિક્ષણ)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત શાળા

 

26. બાળકની રુચિઓ અને અભિરુચિઓ પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (પરિવાર, સાથીઓ, માધ્યમો)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત વ્યક્તિત્વ

 

27. બાળકના સંગીત અને કલા પ્રત્યેના કૌશલ્ય પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો અને વાતાવરણ બંનેની સંયુક્ત અસર

    b) ફક્ત વારસો

    c) ફક્ત વાતાવરણ

    d) ફક્ત પ્રશિક્ષણ

 

28. બાળકની રોગપ્રતિકારક શક્તિ પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો (જન્મજાત પ્રતિરક્ષા તંત્ર)

    b) વાતાવરણ (પોષણ, સ્વચ્છતા)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત આરોગ્ય સેવાઓ

 

29. બાળકમાં જોવા મળતા આક્રમક વર્તન પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (ઘરેલુ હિંસા, માધ્યમો, સાથીઓ)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત લિંગ

 

30. બાળકના શિક્ષણમાં સફળતા પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો (બુદ્ધિ)

    b) વાતાવરણ (શૈક્ષણિક સંસાધનો, શિક્ષક, પ્રેરણા)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત આર્થિક સ્થિતિ

 

31. બાળકના સર્જનાત્મક લેખન પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (વાચન સંસ્કૃતિ, પ્રોત્સાહન)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત શાળાનું વાતાવરણ

 

32. બાળકના ગાણિતિક તર્ક પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (શિક્ષણ, પ્રેરણા)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત વ્યક્તિત્વ

 

33. બાળકમાં જોવા મળતી હઠધર્મિતા (Stubbornness) પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (પાલનપોષણ, શિસ્તની રીત)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત લિંગ

 

34. બાળકની સહનશીલતા અને સહિષ્ણુતા પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (પરિવાર, સમાજ, શિક્ષણ)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત ધર્મ

 

35. બાળકના સહકારી વર્તન પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (પરિવાર, શાળા, સાથીઓ)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત આત્મવિશ્વાસ

 

36. બાળકની સ્વચ્છતાની ટેવો પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (પરિવાર, શાળા, સમાજ)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત આરોગ્ય જાગૃતિ

 

37. બાળકની ખોરાક પ્રત્યેની પસંદગી પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો (જન્મજાત રુચિ)

    b) વાતાવરણ (પરિવાર, સંસ્કૃતિ, જાહેરાતો)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત પોષણ જ્ઞાન

 

38. બાળકની શારીરિક ફિટનેસ પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો (શરીર રચના)

    b) વાતાવરણ (વ્યાયામ, પોષણ, જીવનશૈલી)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત રમતગમત

 

39. બાળકની ભૂગોળ અને પર્યાવરણ પ્રત્યેની સંવેદનશીલતા પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (શિક્ષણ, અનુભવો, સંસ્કૃતિ)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત શાળાના પાઠ્યક્રમ

 

40. બાળકના સાંસ્કૃતિક મૂલ્યો અને પરંપરાઓ પ્રત્યેના વલણ પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (સમાજ, પરિવાર, શિક્ષણ)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત ધાર્મિક શિક્ષણ

 

41. બાળકની ટેકનોલોજી પ્રત્યેની રુચિ અને કૌશલ્ય પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (ઉપલબ્ધતા, પ્રશિક્ષણ, પ્રોત્સાહન)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત શાળાના સંસાધનો

 

42. બાળકમાં જોવા મળતી અતિશય શરમાળતા (Extreme Shyness) પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો (જન્મજાત સ્વભાવ)

    b) વાતાવરણ (અનુભવો, પ્રોત્સાહન, સામાજિક ક્રિયાપ્રતિક્રિયા)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત આત્મવિશ્વાસ

 

43. બાળકની વૃત્તિ (Aptitude) અને રુચિ પસંદગી પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (અનુભવો, માર્ગદર્શન, અવસરો)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત શૈક્ષણિક સફળતા

 

44. બાળકના આત્મ-ભાવના (Self-concept) અને આત્મ-સન્માન (Self-esteem) પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (પ્રતિસાદ, પ્રોત્સાહન, સફળતાના અનુભવો)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત શારીરિક સુંદરતા

 

45. બાળકની વાચન ટેવ પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (ઘરે પુસ્તકોની ઉપલબ્ધતા, માર્ગદર્શન)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત શાળાનું પુસ્તકાલય

 

46. બાળકમાં જોવા મળતી અસહિષ્ણુતા (Intolerance) પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (પરિવાર, સમાજ, માધ્યમો)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત ધાર્મિક શિક્ષણ

 

47. બાળકની નાગરિક ફરજો પ્રત્યેની જવાબદારી પર કયા પરિબળની અસર વધુ હોય છે?

    a) વારસો

    b) વાતાવરણ (શિક્ષણ, સમાજ, નાગરિક મૂલ્યો)

    c) બંને સરખી અસર

    d) ફક્ત રાજકીય જાગૃતિ

 

48. બાળકના સર્વાંગીણ વિકાસ માટે સૌથી મહત્ત્વનું શું છે?

    a) ફક્ત સારો વારસો

    b) વારસાગત સંભવિતતાઓ માટે અનુકૂળ અને સહાયક વાતાવરણ

    c) ફક્ત શ્રીમંત વાતાવરણ

    d) ફક્ત ઉત્તમ શિક્ષણ

 

49. બાળ વિકાસના અભ્યાસમાં "વારસો અને વાતાવરણ"ની ચર્ચા કયા સંદર્ભમાં થાય છે?

    a) ફક્ત શારીરિક વિકાસ

    b) શારીરિક, માનસિક, સામાજિક, ભાવનાત્મક અને નૈતિક - બધા જ પાસાઓમાં

    c) ફક્ત બૌદ્ધિક વિકાસ

    d) ફક્ત વ્યક્તિત્વ વિકાસ

 

50. શિક્ષક તરીકે વારસો અને વાતાવરણ સંબંધી જ્ઞાનનું શું મહત્ત્વ છે?

    a) બાળકોની ભિન્નતાઓ સમજવામાં મદદ મળે છે

    b) યોગ્ય શૈક્ષણિક વ્યૂહરચનાઓ બનાવવામાં મદદ મળે છે

    c) બાળકની ક્ષમતાઓને પૂર્ણ વિકસિત કરવામાં મદદ મળે છે

    d) ઉપરના તમામ

 

💡 તૈયારી માટે સૂચનો

 

   મૂળભૂત વ્યાખ્યાઓ: "વારસો" (આનુવંશિક લક્ષણો, જનીનો) અને "વાતાવરણ" (બાહ્ય પરિબળો)ની સ્પષ્ટ વ્યાખ્યા યાદ રાખો.

   આંતરક્રિયાત્મક સ્વરૂપ: વિકાસ એ બંને પરિબળોની જટિલ આંતરક્રિયાનું પરિણામ છે. એક પણ પરિબળને એકલું નથી.

   ઉદાહરણો દ્વારા સમજણ: દરેક પ્રશ્નને ઉદાહરણ સાથે સમજવાનો પ્રયાસ કરો.

   અભ્યાસ સામગ્રી: બાળ વિકાસ અને શિક્ષણશાસ્ત્રની પાઠયપુસ્તકોમાં આ વિષય પરનો પ્રકરણ વાંચો.

 

> યાદ રાખો: TETમાં આ વિષય પરના પ્રશ્નો વ્યવહારુ ઉદાહરણો અથવા શિક્ષણ સંબંધી સંકેતો સાથે આવી શકે છે.