કલરિંગ પેજ (ચિત્રમાં રંગ પૂરવા)રંગપૂરણી pdf|gujarati rangpurni pdf free download

સામાજીકીકરણ પ્રક્રિયાઓ: સામાજિક જગત અને બાળક (વાલી, શિક્ષક, સહપાઠી)

TET પરીક્ષામાં "સામાજીકીકરણ" એક મહત્વપૂર્ણ વિષય છે, અને હું તમારા માટે વાલી, શિક્ષક અને સહપાઠીઓ ની ભૂમિકા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતા 50 પ્રશ્નો તૈયાર કરી શકું છું.

 

 

સામાજીકીકરણ પ્રક્રિયાઓ: 50 વૈકલ્પિક પ્રશ્નો

 

1. બાળકના સામાજીકીકરણમાં પ્રથમ અને સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ શિક્ષક કોણ હોય છે?

a) શિક્ષક

b) પરિવાર (વાલી)

c) સહપાઠીઓ

d) માધ્યમો

 

2. બાળકને સામાજિક મૂલ્યો, રીતરિવાજો અને સંસ્કૃતિ શીખવવાની પ્રક્રિયાને શું કહેવાય?

a) વ્યક્તિત્વ વિકાસ

b) સામાજીકીકરણ

c) શૈક્ષણિક વિકાસ

d) સાંસ્કૃતિક પ્રસાર

 

3. બાળકના સામાજીકીકરણમાં શાળા અને શિક્ષકની મુખ્ય ભૂમિકા શું છે?

a) ફક્ત પાઠયપુસ્તકીય જ્ઞાન આપવું

b) ઔપચારિક રીતે સામાજિક મૂલ્યો, શિસ્ત અને સામૂહિક જીવન શીખવવું

c) ફક્ત શૈક્ષણિક સફળતા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું

d) ફક્ત રમતગમત શીખવવી

 

4. બાળકના સામાજીકીકરણમાં સહપાઠીઓનો સમૂહ (Peer Group) કઈ ઉંમરમાં સૌથી વધુ પ્રભાવ ધરાવે છે?

a) શૈશવાવસ્થામાં (0-2 વર્ષ)

b) પૂર્વ-શાળા યુગમાં (3-5 વર્ષ)

c) બાલ્યાવસ્થા અને કિશોરાવસ્થામાં (6-18 વર્ષ)

d) પ્રૌઢાવસ્થામાં

 

5. બાળકને સામાજિક ભૂમિકાઓ (Social Roles) અને જવાબદારીઓનું જ્ઞાન કોણ કરાવે છે?

a) ફક્ત શિક્ષક

b) પરિવાર, શાળા અને સમાજ

c) ફક્ત માતા-પિતા

d) ફક્ત મિત્રો

 

6. 'સામાજિક શીખવાના સિદ્ધાંત' (Social Learning Theory) મુજબ બાળકો નવી વર્તણૂકો કેવી રીતે શીખે છે?

a) ફક્ત પુરસ્કાર અને દંડથી

b) અવલોકન, અનુકરણ અને મોડેલિંગ દ્વારા

c) ફક્ત આનુવંશિકતાથી

d) ફક્ત પ્રત્યક્ષ શિક્ષણથી

 

7. 'સ્વ-અસરકારકતા' (Self-efficacy)નો સિદ્ધાંત કોના સામાજિક શીખવાના સિદ્ધાંત સાથે સંકળાયેલ છે?

a) જીન પિયાજે

b) આલ્બર્ટ બાન્દુરા

c) લેવ વાયગોટ્સ્કી

d) સિગમન્ડ ફ્રોઈડ

 

8. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'લિંગ ભૂમિકાઓ' (Gender Roles)નું જ્ઞાન મુખ્યત્વે કોણ પ્રદાન કરે છે?

a) ફક્ત શાળા

b) પરિવાર અને સમાજ

c) ફક્ત માધ્યમો

d) ફક્ત સહપાઠીઓ

 

9. નૈતિક મૂલ્યો અને સભ્યતાનું વર્તન (Civic behavior) બાળકમાં કોણ વિકસાવવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે?

a) ફક્ત વાલી

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત ધાર્મિક સંસ્થાઓ

d) ફક્ત સમાજ

 

10. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'પ્રત્યક્ષ અને અપ્રત્યક્ષ શિક્ષણ' (Direct and Indirect Learning)નો સિદ્ધાંત કોનો છે?

a) પિયાજે

b) બાન્દુરા

c) કોલ્બર્ગ

d) એરિકસન

 

11. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'ભાષા'ની ભૂમિકા શી છે?

a) ફક્ત વાતચીત માટે

b) સંસ્કૃતિ, મૂલ્યો અને વિચારોના વહેંચણી માટેનું મુખ્ય સાધન

c) ફક્ત શાળામાં જરૂરી

d) ફક્ત શૈક્ષણિક સફળતા માટે

 

12. 'સામાજિક સંદર્ભો' (Social Contexts) બાળકના વર્તનને કેવી રીતે અસર કરે છે તેનો અભ્યાસ કરનાર સિદ્ધાંતકાર કોણ છે?

a) સ્કીનર

b) બાન્દુરા

c) પાવલોવ

d) થોરન્ડાઇક

 

13. બાળકને સામાજિક રીતે સ્વીકૃત વર્તન (Socially acceptable behavior) શીખવવામાં કયો પાસો સહાયક થાય છે?

a) ફક્ત શિક્ષકની સખત શિસ્ત

b) પરિવાર, શાળા અને સમાજનો સકારાત્મક પ્રતિસાદ

c) ફક્ત ભય અને દંડ

d) ફક્ત સ્પર્ધા

 

14. બાળકમાં સહકાર, ટીમભાવના અને નિષ્પક્ષપાત વલણ (Impartial attitude) વિકસાવવામાં કોણ મદદ કરે છે?

a) ફક્ત શિક્ષક

b) સહપાઠીઓનો સમૂહ

c) ફક્ત વાલી

d) ફક્ત રમતગમતના પ્રશિક્ષક

 

15. 'સાંસ્કૃતિક પરંપરાઓ' (Cultural Traditions) અને 'તહેવારો' બાળકને કોણ શીખવે છે?

a) ફક્ત શાળા

b) પરિવાર અને સમુદાય

c) ફક્ત માધ્યમો

d) ફક્ત ધાર્મિક નેતાઓ

 

16. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'શાળા'ની ભૂમિકાનું વર્ણન કરતો સૌથી યોગ્ય વિધાન કયું છે?

a) ફક્ત પાઠયપુસ્તકીય જ્ઞાન આપવું

b) સમાજનું લઘુરૂપ (Miniature of Society) તરીકે કામ કરી સામાજિક વલણો વિકસાવવા

c) ફક્ત નોકરી માટે તૈયાર કરવું

d) ફક્ત શિસ્ત શીખવવી

 

17. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'સમાજ'ની ભૂમિકા શી છે?

a) કોઈ ભૂમિકા નથી

b) સાંસ્કૃતિક મૂલ્યો, રીતરિવાજો અને ધોરણો (Norms) નક્કી કરવા

c) ફક્ત આર્થિક સહાય આપવી

d) ફક્ત કાયદા લાગુ કરવા

 

18. બાળકમાં 'સામાજિક દબાણ' (Social Pressure) અને 'સામાજિક અપેક્ષાઓ' (Social Expectations)ની સમજ કોણ પેદા કરે છે?

a) ફક્ત વાલી

b) સહપાઠીઓનો સમૂહ

c) ફક્ત શિક્ષક

d) ફક્ત માધ્યમો

 

19. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'માધ્યમો' (Media)ની ભૂમિકા કેવી છે?

a) હંમેશા હાનિકારક

b) સમાજ અને વિશ્વની માહિતી, મૂલ્યો અને વલણો પર પ્રભાવ પાડે છે

c) ફક્ત મનોરંજન માટે

d) કોઈ ભૂમિકા નથી

 

20. બાળકમાં 'સ્વ-ભાવના' (Self-concept) અને 'સ્વ-સન્માન' (Self-esteem) વિકસાવવામાં કોણ મદદ કરે છે?

a) ફક્ત વાલી

b) શિક્ષક અને સહપાઠીઓનો હકારાત્મક પ્રતિસાદ

c) ફક્ત પુરસ્કાર

d) ફક્ત શૈક્ષણિક સફળતા

 

21. 'સામાજિક અનુભૂતિ' (Social Perception) અને 'સામાજિક દ્રષ્ટિ' (Social Perspective) બાળકમાં કેવી રીતે વિકસે છે?

a) ફક્ત વારસાથી

b) સામાજિક અનુભવો અને ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓ દ્વારા

c) ફક્ત પુસ્તકો વાંચવાથી

d) ફક્ત શિક્ષકના વ્યાખ્યાનથી

 

22. 'સામાજિક સમાનતા' (Social Equity) અને 'ન્યાય'ની ભાવના બાળકમાં કોણ પોષે છે?

a) ફક્ત કુટુંબ

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત સમાજ

d) ફક્ત કાયદો

 

23. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'ધાર્મિક સંસ્થાઓ'ની ભૂમિકા શી હોય છે?

a) કોઈ ભૂમિકા નથી

b) નૈતિક મૂલ્યો, આદર્શો અને આધ્યાત્મિકતા શીખવવી

c) ફક્ત ધાર્મિક ક્રિયાકલાપો સુધી મર્યાદિત

d) ફક્ત ભય પેદા કરવો

 

24. 'સામાજિક ભૂમિકાઓ' (Social Roles) અને 'સ્થિતિ' (Status)ની સમજણ બાળકને કઈ રીતે આવે છે?

a) ફક્ત વારસાથી

b) પરિવાર અને સમાજમાં અવલોકન અને અનુકરણ દ્વારા

c) ફક્ત શાળાના પાઠ્યપુસ્તકો દ્વારા

d) ફક્ત ટીવી જોઈને

 

25. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'સમુદાય' (Community)ની ભૂમિકા શી છે?

a) કોઈ ભૂમિકા નથી

b) વિસ્તૃત સામાજિક વાતાવરણ પૂરું પાડી સાંસ્કૃતિક ઓળખ મજબૂત કરવી

c) ફક્ત સામાજિક કાર્યક્રમો યોજવા

d) ફક્ત આર્થિક સહાય આપવી

 

26. બાળકમાં 'રાષ્ટ્રીય એકતા' અને 'રાષ્ટ્રપ્રેમ'ની ભાવના કોણ પોષે છે?

a) ફક્ત પરિવાર

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત સમાજ

d) ફક્ત સરકાર

 

27. 'સામાજિક નિયંત્રણ' (Social Control)નાં સાધનો તરીકે કઈ બાબતો કામ કરે છે?

a) ફક્ત પોલીસ અને કાયદો

b) પરિવાર, શાળા, ધર્મ અને સમાજની રૂઢિઓ

c) ફક્ત ભય અને દંડ

d) ફક્ત સામાજિક દબાણ

 

28. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'સાંસ્કૃતિક વારસો' (Cultural Heritage)નું પ્રદાન કોણ કરે છે?

a) ફક્ત શાળા

b) પરિવાર અને સમુદાય

c) ફક્ત સરકાર

d) ફક્ત મ્યુઝિયમ

 

29. 'સહાનુભૂતિ' (Empathy) અને 'સહિષ્ણુતા' (Tolerance) જેવા સામાજિક ગુણો બાળકમાં કોણ વિકસાવી શકે છે?

a) ફક્ત વાલી

b) શિક્ષક અને સહપાઠીઓના હકારાત્મક અનુભવો દ્વારા

c) ફક્ત પુસ્તકો વાંચવાથી

d) ફક્ત ઉપદેશથી

 

30. 'સામાજિક પરિવર્તન' (Social Change)ની પ્રક્રિયામાં શાળા અને શિક્ષકની ભૂમિકા શી છે?

a) કોઈ ભૂમિકા નથી

b) નવા વિચારો, મૂલ્યો અને સંજ્ઞાન (Awareness) પ્રસારિત કરવી

c) ફક્ત પરંપરાગત મૂલ્યો જ જાળવવા

d) ફક્ત રોજગાર માટે તૈયાર કરવા

 

31. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'પ્રત્યક્ષ અને અપ્રત્યક્ષ નિર્દેશન' (Direct and Indirect Guidance)નો ફાળો કોનો હોય છે?

a) ફક્ત શિક્ષકનો

b) વાલી, શિક્ષક અને સમાજનો

c) ફક્ત માતા-પિતાનો

d) ફક્ત સહપાઠીઓનો

 

32. 'સામાજિક દબાણ' (Social Pressure) અને 'સમૂહ માન્યતાઓ' (Group Conformity)ની સમજણ બાળકમાં ક્યારે વિકસે છે?

a) શૈશવાવસ્થામાં

b) કિશોરાવસ્થામાં

c) પ્રૌઢાવસ્થામાં

d) વૃદ્ધાવસ્થામાં

 

33. બાળકમાં 'સામાજિક જવાબદારી' (Social Responsibility)ની ભાવના કોણ પેદા કરે છે?

a) ફક્ત વાલી

b) શાળા, સમુદાય અને સમાજ

c) ફક્ત ધાર્મિક શિક્ષણ

d) ફક્ત કાયદો

 

34. 'સામાજિક પૂર્વગ્રહો' (Social Biases) અને 'રૂઢિચુસ્ત વિચારો' (Stereotypes) બાળકને કોણ પ્રસારિત કરી શકે છે?

a) ફક્ત માધ્યમો

b) પરિવાર, શાળા અને સમાજ

c) ફક્ત સહપાઠીઓ

d) ફક્ત શિક્ષક

 

35. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'સમાજશાસ્ત્રીય પરિબળો' (Sociological Factors)નો સમાવેશ શું થાય છે?

a) સમાજની રચના, વર્ગ, જાતિ, ધર્મ અને સામાજિક ગતિશીલતા

b) ફક્ત આર્થિક પરિબળો

c) ફક્ત રાજકીય પરિબળો

d) ફક્ત ભૌગોલિક પરિબળો

 

36. 'સામાજિક અસમાનતા' (Social Inequality) અને 'ભેદભાવ' (Discrimination) વિશેની સમજણ બાળકને કઈ રીતે આવે છે?

a) ફક્ત વારસાથી

b) સમાજમાં અવલોકન અને અનુભવ દ્વારા

c) ફક્ત શાળાના પાઠ્યપુસ્તકો દ્વારા

d) ફક્ત માધ્યમો દ્વારા

 

37. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'રાજકીય પરિબળો' (Political Factors)ની અસર કેવી હોઈ શકે છે?

a) કોઈ અસર નથી

b) રાષ્ટ્રીય નીતિઓ, કાયદાઓ અને રાજકીય વિચારધારા પ્રભાવિત કરે છે

c) ફક્ત રાષ્ટ્રીય સ્તરે

d) ફક્ત સરકારી શાળાઓ સુધી મર્યાદિત

 

38. 'સામાજિક સુધારણા' (Social Reform) અને 'પ્રગતિ'માં શિક્ષકની ભૂમિકા શી હોઈ શકે છે?

a) કોઈ ભૂમિકા નથી

b) વિદ્યાર્થીઓમાં આલોચનાત્મક વિચારસરણી અને સામાજિક જવાબદારી પેદા કરી

c) ફક્ત પરંપરાગત મૂલ્યો જ શીખવવા

d) ફક્ત રાજકીય ચળવળોમાં ભાગ લેવો

 

39. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'સહકાર' (Cooperation) અને 'સ્પર્ધા' (Competition)નું સંતુલન કોણ શીખવે છે?

a) ફક્ત વાલી

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત સમાજ

d) ફક્ત રમતગમત

 

40. 'સામાજિક એકતા' (Social Integration) અને 'સામાજિક સંરક્ષણ' (Social Cohesion)માં શાળાની ભૂમિકા શી છે?

a) કોઈ ભૂમિકા નથી

b) વિવિધ સામાજિક પૃષ્ઠભૂમિના બાળકોને એકસાથે લાવવા

c) ફક્ત સમાન પૃષ્ઠભૂમિના બાળકોને જ એકત્રિત કરવા

d) ફક્ત શૈક્ષણિક સ્તર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું

 

41. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'લિંગ સમાનતા' (Gender Equality)નો મહત્વ કોણ સમજાવી શકે છે?

a) ફક્ત માતા

b) શિક્ષક અને શાળા

c) ફક્ત સમાજ

d) ફક્ત કાયદો

 

42. 'સામાજિક નૈતિકતા' (Social Morality) અને 'વ્યક્તિગત નૈતિકતા' (Individual Morality) વચ્ચેનો તફાવત બાળકને કોણ સમજાવે છે?

a) ફક્ત વાલી

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત ધર્મગુરુ

d) ફક્ત સમાજ

 

43. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'સાંસ્કૃતિક વિવિધતા' (Cultural Diversity)નો આદર કરવો કોણ શીખવે છે?

a) ફક્ત પરિવાર

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત સમાજ

d) ફક્ત માધ્યમો

 

44. 'સામાજિક ન્યાય' (Social Justice) અને 'માનવ અધિકારો' (Human Rights) વિશેની સંજ્ઞાનતા (Awareness) કોણ પેદા કરી શકે છે?

a) ફક્ત કાયદો

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત સમાજ

d) ફક્ત માધ્યમો

 

45. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'વ્યવસાયિક માર્ગદર્શન' (Vocational Guidance)ની ભૂમિકા કોણ ભજવે છે?

a) ફક્ત વાલી

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત સમાજ

d) ફક્ત રોજગાર કાર્યાલય

 

46. 'સામાજિક સુરક્ષા' (Social Security) અને 'સામાજિક કલ્યાણ' (Social Welfare)ની ભાવના બાળકમાં કોણ પોષે છે?

a) ફક્ત સરકાર

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત પરિવાર

d) ફક્ત સમાજ

 

47. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'પર્યાવરણ સંરક્ષણ' (Environmental Protection) અને 'પ્રકૃતિ પ્રેમ'ની ભાવના કોણ પેદા કરી શકે છે?

a) ફક્ત પરિવાર

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત સમાજ

d) ફક્ત સરકાર

 

48. 'સામાજિક અભિયાનો' (Social Campaigns) અને 'સામાજિક જાગૃતિ' (Social Awareness)માં શાળાની ભૂમિકા શી છે?

a) કોઈ ભૂમિકા નથી

b) વિદ્યાર્થીઓને સામાજિક મુદ્દાઓ પ્રત્યે સંવેદનશીલ અને સક્રિય બનાવવા

c) ફક્ત શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું

d) ફક્ત શાળાની ઇમારત સુધી મર્યાદિત

 

49. બાળકના સામાજીકીકરણમાં 'આત્મ-નિર્ણય' (Self-determination) અને 'સ્વાશ્રય' (Self-reliance)ની ભાવના કોણ પોષે છે?

a) ફક્ત વાલી

b) શાળા અને શિક્ષક

c) ફક્ત સમાજ

d) ફક્ત વ્યક્તિ પોતે

 

50. બાળકના સંપૂર્ણ સામાજીકીકરણ માટે સૌથી મહત્ત્વની કઈ બાબત છે?

a) ફક્ત સારો વારસો

b) પરિવાર, શાળા અને સમાજ વચ્ચે સંતુલિત અને સુમેળભર્યી આંતરક્રિયા

c) ફક્ત શ્રીમંત વાતાવરણ

d) ફક્ત ઉત્તમ શિક્ષણ

 

   સામાજીકીકરણના એજન્ટ્સ: પરિવાર, શાળા, સહપાઠીઓનો સમૂહ, માધ્યમો અને સમુદાયની ભૂમિકા વિગતવાર સમજો.

   સિદ્ધાંતો: આલ્બર્ટ બાન્દુરાનો સામાજિક શીખવાનો સિદ્ધાંત (Social Learning Theory) અને તેના અવલોકનાત્મક શીખવા, અનુકરણ, મોડેલિંગ અને સ્વ-અસરકારકતા જેવા મુખ્ય ખ્યાલો પર ભાર મૂકો.

   પ્રક્રિયાઓ: બાળક સામાજિક મૂલ્યો, રીતરિવાજો, ભાષા અને ભૂમિકાઓ કેવી રીતે સ્વીકારે છે, તેની પ્રક્રિયાઓનો અભ્યાસ કરો.

   ચાલકો (Agents) વચ્ચેની આંતરક્રિયા: સમજો કે કેવી રીતે પરિવાર, શાળા અને સહપાઠીઓ એકબીજાની પૂરક ભૂમિકા ભજવે છે અને ક્યારેક તેમની અપેક્ષાઓમાં તફાવત પણ હોઈ શકે છે.